Ruim, ruimer, mens

Wim Vandekeybus en zijn gezelschap Ultima Vez gaan in ‘TRACES’ op zoek naar de relatie tussen mens, dier en natuur.

Door Natalie Broschat

(Video-Impressions)

Net voordat de wereld voor het eerst in lockdown ging, vierde de Belgische kunstenaar Wim Vandekeybus begin december 2019 de première van ‘TRACES’ tijdens het dansfestival December Dance in Brugge. Tot februari kon Ultima Vez met deze voorstelling toeren, daarna was het afgelopen. Vanaf eind 2020 waren er weer incidentele voorstellingen mogelijk in Griekenland, Spanje en Luxemburg; het festival schrit_tmacher just dance! markeert nu de opmaat voor het festival- en toerseizoen 2021.

Eindelijk dus een gelegenheid om dit prachtige dansstuk te zien, waarin Wim Vandekeybus samen met tien dansers en danseressen – van wie het dansplezier en de energie tot meters ver in de zaal voelbaar is – het menselijke, dierlijke en natuurlijke onderzoekt. Voor de donkere achterwand van het podium, die het imposante en dichte Roemeense oerbos moet voorstellen, loopt een nauwelijks te ontwaren weg, met witte verf gemarkeerd op de zwarte vloer van het podium. Maureen Bator volgt deze al struikelend, schrikt steeds weer van geluiden en van het onzichtbare, schreeuwt het bos in, valt flauw, wordt door een conciërge naar de rand van de weg gesleept en met een plastic zak toegedekt. Een aansluipende beer, waar er in de Karpaten zoveel van zijn, kan haar natuurlijk onder dat plastic ruiken en rolt haar dwars over het podium. Een elegante boself, gespeeld door Maria Kolegova, leidt de beer zachtmoedig terug het bos in. Een eerste komisch-absurde scène die nog maar het begin is van één brok energie die ruim 90 minuten aanhoudt.

Ook in dit stuk staat het kenmerk van de choreografische aanzet van Wim Vandekeybus op de voorgrond: het impulsief-instinctieve, dat niet beter dan in ‘TRACES’ aansluit bij het onderzoeken van het menselijk-dierlijke. In nauwe samenwerking met de dansers is een wilde en individuele potpourri van bewegingen tot stand gekomen die uitbeeldt hoe de mens zich gedraagt in groepen, tegenover nieuwkomers, in onbekende situaties, bij angst of in strijd. Bijvoorbeeld wanneer alle dansers – Alexandros Anastasiadis, Borna Babić, Maureen Bator, Davide Belotti, Pieter Desmet, Maria Kolegova, Kit King, Anna Karenina Lambrechts, Magdalena Oettl en Mufutau Yusuf – hun wit beschilderde armen de lucht in strekken, de vingers spreiden en zo met koninklijke geweien om elkaar heen lopen, elkaar onderling inschatten en aanvallen. Dat is van een dergelijk mooie en pulserende kracht dat deze scène (en alle andere) eeuwig had(den) mogen duren.

Maar ze kloppen de verf van hun huid en laten daarmee weer sporen achter op de podiumvloer. Later in de voorstelling flirten deze dierlijk-menselijke wezens met elkaar, slaan onbegrijpelijke taal uit en mishandelen teddyberen. Ze vormen roedels en bouwen schuilplaatsen van dekens, tonnen, onderdelen van bedden en grote en kleine autobanden, die in grote aantallen van alle kanten over het podium worden gejaagd. De band op zich, het rollende wiel, is een bijzonder symbool: voor een krankzinnige uitvinding van de mensheid en als cruciale component van voertuigen, die niet alleen vervoeren, maar ook omploegen en landschappen pletten.

TRACES_Wim VandeKeybus©TANZweb.org_Klaus Dilger

TRACES_Wim VandeKeybus©TANZweb.org_Klaus Dilger

‘TRACES’ beeldt zeker niet de geschiedenis uit van de evolutie van de mensheid, maar richt zich op de bijzondere intermenselijke gebeurtenissen. Zowel bijzonder mooie als bijzonder vreselijke. Zoals wanneer een medemens met rugpijn wordt geholpen, of individuen worden buitengesloten. Er zijn leiders, en die zullen er waarschijnlijk altijd zijn, die de groep bij elkaar houden, maar ook overheersen. Borna Babic neemt deze rol op zich en geeft er invulling aan met zijn heel eigen humor. Hij commandeert de anderen bij het poetsen van de podiumvloer, of mompelt ze in autoritaire toon van A naar B.

Het stuk laat vooral ook zien hoe de mens zich de natuur toe-eigent, haar zijn levenswijze oplegt, schandelijk en achteloos handelt en zo de natuur vernietigt. Heel concreet zelfs aan het eind van deze dramaturgisch kloppende volgorde van de verschillende scènes, die de mix van highs en lows, rust en dynamiek perfect weet af te wisselen, als het Roemeense boslandschap verdwijnt en een gigantische boom zichtbaar wordt. Wat volgt is natuurlijk dat wat absoluut voor de hand ligt; de mens kan nu eenmaal niet anders dan overal (te)veel ruimte innemen.

Wim Vandekeybus werkte in het coronajaar 2020 met het complete Londense dansgezelschap Rambert aan het dansstuk ‘Draw from Within’, dat de pandemie als uitgangspunt neemt. Het werd live gestreamd en met en voor de camera vormgegeven. ‘TRACES’ is echter weer absoluut een voorstelling die live moet worden beleefd, op krachtige muziek van Trixie Whitley, Shahzad Ismaily, Ben Perowsky en Daniel Mintseris, en lijkt de choreograaf uit het hart gegrepen; naar eigen zeggen is de wereld veel te klein voor ons mensen, die zoveel ruimte innemen. Bij de voorstelling tijdens het schrit_tmacher zit hij in de RABOzaal van het Theater Heerlen en is blij met zijn indrukwekkende gezelschap. Blij met hoe ze over het podium jagen en zich bewegen binnen hun creatieve scheppende space en daar inderdaad ongelofelijk veel ruimte innemen.

TRACES_Wim VandeKeybus©TANZweb.org_Klaus Dilger

TRACES_Wim VandeKeybus©TANZweb.org_Klaus Dilger